apolipoproteinE (apoE)

Η απολιποπρωτεΐνη Ε (apoE) είναι μια κυκλοφορούσα γλυκοπρωτεΐνη 34 kDa με 299 αμινοξέα, που συντίθεται κυρίως στο ήπαρ, συνδέεται με λιποπρωτεΐνες πλούσιες σε τριγλυκερίδια για να μεσολαβήσει στην κάθαρση των υπολειμμάτων τους μετά από ενζυματική λιπόλυση στην κυκλοφορία. 

Η σύνθεσή της  στα μακροφάγα ξεκινά τον σχηματισμό λιποπρωτεϊνών που μοιάζουν με υψηλής πυκνότητας,  για να πραγματοποιηθεί η αντίστροφη μεταφορά χοληστερόλης στο ήπαρ. Στο νευρικό σύστημα η apoE σχηματίζει παρόμοιες λιποπρωτεΐνες που εκτελούν τη λειτουργία της κατανομής των λιπιδίων μεταξύ των κυττάρων. 

Η ApoE ευθύνεται για μεγάλο μέρος της διακύμανσης των λιποπρωτεϊνών του πλάσματος από τρεις κοινές παραλλαγές (ισόμορφες) που επηρεάζουν τη συγκέντρωση λιποπρωτεϊνών χαμηλής πυκνότητας και τον κίνδυνο αθηρωματοσκλήρυνσης.

Η ApoE2 είναι γενικά η πιο ευνοϊκή και η apoE4 λιγότερο ευνοϊκή για την καρδιαγγειακή και νευρολογική υγεία.

 Οι παραλλαγές apoE σχετίζονται με διαφορετικά αμινοξέα στις θέσεις 112 και 158: κυστεΐνη και στις δύο για την apoE2, αργινίνη και στις δύο θέσεις για την apoE4, και αντίστοιχα κυστεΐνη και αργινίνη για την apoE3 που θεωρείται ως ελεύθερος τύπος.

Παραδόξως, υπό μεταβολικό στρες, η ομοζυγωτία για την apoE2 μπορεί να οδηγήσει σε δυσβηταλιποπρωτεϊναιμία σε ενήλικες λόγω της εξασθενημένης δέσμευσης των υπολειπόμενων λιποπρωτεϊνών με τον υποδοχέα LDL και τις σχετικές πρωτεΐνες καθώς και τις πρωτεογλυκάνες θειικής ηπαράνης. 

Αυτή η εξαιρετικά αθηρογονική κατάσταση παρατηρείται επίσης με άλλες μεταλλάξεις στην apoE, αλλά με αυτοσωμική επικρατούσα κληρονομικότητα. Οι μεταλλάξεις στην apoE μπορεί επίσης να προκαλέσουν λιποπρωτεϊνική σπειραματοπάθεια.  

Στο κεντρικό νευρικό σύστημα η apoE δεσμεύει την αμυλοειδική β-πρωτεΐνη και την πρωτεΐνη tau και θραύσματά της μπορεί να προκαλέσουν κυτταρική βλάβη. 

Η ApoE4 είναι ένας ισχυρός παράγοντας κινδύνου για την ανάπτυξη της νόσου του Alzheimer. Η απολιποπρωτεΐνη Ε (apoE) είναι μια βασική πρωτεΐνη μεταφοράς λιπιδίων στον εγκέφαλο, παράγεται κυρίως από αστροκύτταρα. Τα αστροκύτταρα είναι ο πολυπληθέστερος τύπος κυττάρων στον εγκέφαλο και αποτελούν το κύριο δίκτυο υποστήριξης για τους νευρώνες. Παίζουν κρίσιμο ρόλο στη σύνθεση και την παροχή της χοληστερόλης στον εγκέφαλο. 

Οι άνθρωποι έχουν τρεις κοινές ισομορφές apoE, apoE2, apoE3 και apoE4, που δείχνουν ισχυρή επίδραση γονότυπου στον κίνδυνο και την ηλικία εμφάνισης για σποραδικές και όψιμες μορφές της νόσου του Alzheimer (AD). 

Οι φορείς ενός αλληλόμορφου ε4 έχουν αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης AD, ενώ όσοι έχουν αλληλόμορφο ε2 προστατεύονται. Οι έρευνες για τη συμβολή της apoE στην ανάπτυξη της AD έχουν αποφέρει αντικρουόμενα αποτελέσματα και υπάρχουν ακόμη πολλές εικασίες σχετικά με το ρόλο αυτής της πρωτεΐνης στην ασθένεια.

Η ApoE έχει πολλές άλλες φυσιολογικές επιδράσεις που μπορεί να επηρεάσουν την υγεία και τις ασθένειες, συμπεριλαμβανομένης της παροχής δοκοσαεξανοϊκού οξέος για τον εγκέφαλο και της ρύθμισης των ανοσολογικών και φλεγμονωδών αποκρίσεων. 

Ο γονότυπος της apoE μπορεί να έχει εφαρμογή σε διαταραχές του μεταβολισμού των λιποπρωτεϊνών καθώς και στη σπειραματοπάθεια και μπορεί να σχετίζεται με την εξατομικευμένη ιατρική για την κατανόηση του καρδιαγγειακού κινδύνου και του αποτελέσματος των διατροφικών και θεραπευτικών παρεμβάσεων.

Η ποσοτικοποίηση της apoE πιθανότατα δεν θα είναι κλινικά χρήσιμη. Το ApoE παρουσιάζει επίσης ενδιαφέρον καθώς μπορεί να δημιουργήσει πεπτίδια με βιολογική λειτουργία και θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί σε νανοσωματίδια που μπορούν να επιτρέψουν τη διέλευση του αιματοεγκεφαλικού φραγμού. Από αυτές τις νεότερες γνώσεις μπορεί να προκύψουν θεραπευτικές επιλογές.